1466 YILINDA AKŞEHİR’DEKİ EV REİSİ HATUNLAR

Osmanlı Devleti, Akşehir’i ülkesine kattığı yıllarda  Akşehir’in bütün mahalleleri dolaşılarak aile reisleri kayıt altına alındı. Bu ailelerin verebilecekleri vergi oranları belirlendi. “Mufassal Defter” olarak tabir edilen bu defterde Akşehir’de pek çok ailenin reisi kadınlar olarak kayıt edilmiştir. Çoğu bive yani dul olan bu kadınların ailelerinin geçimlerini sağlayabilecek işler yaptıkları ve devlete vergi ödedikleri yazılmıştır. İşte Akşehir’in mahalle mahalle aile reisleri olan Akşehirli hatunları:

1-Mahalle-i Hoca Ommar: Bu mahallede Halis Hatun, Gömçe Hatun, Aişe Hatun, Şamlu Kızı Aişe, Kadem Hatun, Melek Hatun, Doymuş Hatun,  Çelik Hatun adlı kadınlar aile reisleri idi. bunlardan altısı dul olmak üzere sekiz kadın bu mahallede aile reisi idiler.

2- Kileci Mescidi Mahallesi: Mahallede Gül Paşa Hatun, Dura Hatun adlı kadınlar aile reisi idiler. Kayıtlara göre bu iki dul kadın ailelerinin geçimini sağlıyorlardı.

3-Tercüman Mahallesi: Bu mahallede İzzet Hatun adlı dul bir kadın ailesinin geçimini sağlayacak işler yaparak vergisini ödüyordu.

4-Bezirhane Mahallesi: Mahallede Er Hondi Hatun, Cihan Melek Hatun, Paşa Hatun olmak üzere üç dul kadın vergisini vererek aile reisi olarak kayıt edilmişlerdir.

5-Ali Keke Mescidi Mahallesi: Mahallede Benefşe Hatun, Dura Paşa Hatun, Melek Hatun, Sara Hatun, isimli kadınlar aile reisi olarak kayıt altıma alınmışlardı.

6-Kadı Kemaleddin Mahallesi: Mahallede Ulu Hatun adlı bir kadın aile reisi idi.

            7-Hacı Kuşi Mahallesi: Bu Mahallede Şahin Hatun adlı bir  dul hatun aile reisi olarak vergisini veriyordu.

            8-Meydan Mahallesi: Mahallede Halis Hatun, Hondi Hatun, Gül Paşa Hatun, Satı Hatun, Zahide Hatun, olmak üzere geçimini sağlayan ve vergisini veren dul kadın ev reisleri vardı.

9-Bezci Mahallesi: Er Hondi Hatun isimli dul bayan bu mahallede ailesini geçindiren bir aile reisi idi.

10-Canbaz Mahallesi: Has Paşa Hatun, Kiçi Hatun adlı kadınlar Canbaz Mahallesinin vergisini veren aile reisleri idi.

11-İmaret Mahallesi: Hondi Hatun, Aişe Hatun, Lütuf Şir Hatun, Delü Fatıma adlı  dul kadınlar bu mahallede aile reisleri olarak kayıt edilmişlerdir.

12-Serkiz Mahallesi: Bu mahallede Saliha Hatun, Kutlu Melek Hatun, Armağan olmak üzere üç hane reisi dul kadın bulunmaktaydı.

13- Ahi Mahmud Mahallesi: Aslı Hatun, Aişe Hatun, Kadem Hatun bu mahalenin vergilerini veren aile reisi kadınları idi.

14-Balık Pazarı Mahallesi: Kutlu Hatun, Zeliha Hatun, Davut Kızı olan Hatun, Kuma Melek Hatun, Yaz Hatun, Hadice Hatun olmak üzere beşi dul biri evli 6 kadın olmak üzere bu mahallede ailesini geçindirerek vergi veren ev reisleri idi.

15-Namazgah Mahallesi: Bu mahallede Gevher Hatun, Hadice Hatun, Rabia Hatun, Dura Hatun, Kutlu Melek Hatun adlarındaki kadınlar ev reisi olarak kayıt adlına alınmışlardı.

16-Çaylu Mahallesi: Muhtereme  Hanım bu mahallede evini geçindirebilen bir ev reisi idi.

17-Seydi Mahmud Hayran Mahallesi: Hacı Hatun, Dura Melek Hatun, Rana Hatun mahallenin  vergi veren üç aile reisi kadınları idi.

18-Yağdan Mahallesi: Mahallede yaşayan aile reisleri içerisinde Güllü  Hatun, Alem Hatun, Melek Hatun adlı kadınlar  vardı.

19-İbrahim Varsak Mahallesi: Muhbibe Hatun mahallenin tek kadın aile reisi idi.

20-Altun Kalem Mahallesi: Bu mahallede geçimini sağlayabilecek kadar geliri olan Hadice Hatun, Uslu Hatun, Yusuf Kızı olan Hatun olmak üzere üç aile reisi dul kadın vardı.

21-Arif oğlu Mahallesi: Hadice Hatun, Aişe Hatun, Cüneyt Kızı olan Hatun adlı kadınlar bu mahallede hane reisleri idi.

22-Medrese Mahallesi: Efendire Hatun burada geçimini sağlayarak devlete vergisini ödeyen bir dul kadın idi.

23-Kürt Mahallesi: Mahallede Paşa Melek Hatun ev reisi olarak kayıt altına alınmıştı.

24-Kızılca Köy Mahallesi: Bu mahallede Mahdume Hatun, Fatıma Hatun ve Şah Paşa Hatun olmak üzere üç dul kadın aile reisliği yapmaktaydı.

25-İki Kapu Mahallesi: Nur Hatun, Saadet Hatun ve Aişe Hatun olmak üzere burada üç dul kadın aile reisliğini üstlenmişti

26-Küzurlar Mahallesi: 20 hane olan bu mahallede bir hanenin reisi dul bir kadın olan Tura Paşa Hatun idi.

27-Ahi Yadigar Mahallesi: Mahallede Saadet Hatun, Pin Hatun, Tamam Hatun, Ulu Paşa Hatun adlı dul kadınlar geçimini sağlayarak vergi verebilen aile reisleri idi.

28-Celal Oğlu Mahallesi: Şah Paşa Hatun’un burada ev reisliği yaptığı kayıt altına alınmıştır.

29-Hacı Kayan Mahallesi: Bu Mahallede Mazule Hatun ve Aişe Hatun olmak üzere iki dul kadın vergisini vererek ev reisliği yapıyordu.

30-Kazancı oğlu Mahallesi: Can Hatun, Hadice Hatun, Paşa Hatun, Kiçi Hatun adlı kadınlar hane reisi olarak evlerinin geçimlerini sağlıyorlardı.

31-Gurgin Mahallesi: Mahallede Kiçi Hatun ve Doydu Hatun vergilerini vererek evlerini geçindiren iki dul  kadın olarak ev reisliği yapıyorlardı.

32-Ahi Celal Mahallesi: Aişe Hatun,  ve Cariye Hatun adlı dul kadınlar ev reisi olarak kayıt altına alınmışlardı.

33-;Cerrah oğlu Mahallesi:  Mahallede Fatıma Hatun ve Aişe Hatun olmak üzere iki kadın aile reisi mevcuttu.

O devirde Akşehir’de en çok kullanılan kadın adının Melek olduğunu görüyoruz. Yine Peygamberimizin(S.A.V) eşi olan Aişe adı da çok kullanılanlardandı.  Yine o devirde Kiçi, Mazule, Cariye gibi farklı isimlere de rastlanmaktaydı.

AKŞEHİR KÖY İMAMLARI

Osmanlı Devleti, Akşehir’i ülkesine kattığı yıllarda Akşehir’in bütün köyleri dolaşılarak aile reisleri kayıt altına alındı.  1466 tarihli “Mufassal Defter”e göre Akşehir köylerinde aile reisi olarak yazılmış köy imamları vardı. Bu İmamların ailelerinin geçimlerini sağlayabilecek işler yaptıkları ve devlete vergi ödedikleri yazılmıştı. İşte Akşehir’in o devirdeki Köy İmamları:

1-Tavil Köyü: Bu köyde Habib Fakih İmam olarak kayıt edilmişti.  Bu kişi Fıkıh yani İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir alim idi.  Reisi olduğu aile en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi vermekte idi.

2- Reis Kasabası:  Bu kasabanın İmamı Davut Fakih idi. Fıkıh yani İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir İslam alimi idi.  Bu kişi en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi vermekte idi.

3-Bisye ve Çakırlar Köyü: Köyde Said Fakih imamlık yapıyordu. Tarımda koşum gücü için tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu. Yani yaklaşık 18 akçe vergi ödüyordu. İçtihat derecesine varmış bir alim idi.

4-Çeçeçlü Köyü: Köyde İmam olarak Göçeri oğlu Ahmet görev yapıyordu. Bu kişinin aynı köyde aile reisi olan Yusuf ve Mahmud adında iki kardeşi vardı. Tarımda koşum gücü için tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu.

5-Gürnas Köyü: Bu köyde Mustafa İmam olarak kayıt edilmişti. Tarımda koşum gücü için tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu.

6-Adsuz Köyü: Köyde Burhan Fakih İmam olarak bulunuyordu.  Bu kişi Fıkıh yani İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir İslam alimi idi. Bu kişi olağanüstü zamanlarda alınan vergilerden muaftı. Burhan Fakih en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi vermekte idi.

7-Yenice Köyü: Bu köyün namaz kıldıranlarının İmam ve onun oğlu Hoca olduğu kayıt edilmiştir. Adları belirtilmeyen İmam ve oğlu Hoca’nın tarım yapacak hiç arazileri yoktu.

8-Bayındır(Sorkun) Köyü: Köyde Abdi Fakih İmam olarak yazılmıştı. Bu kişi Fıkıh yani İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir İslam alimi idi. Abdi Fakih en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi vermekte idi.

9- Aşağı Dere Çelik (Dereçine) Köyü: İmam oğlu Müslihüddin bu köyde namaz kıldırıyordu.  Müslihüddin en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi vermekte idi.

10-İsaklu (Sultandağı) Köyü: Bu büyük köyde Mevlana Resul hem imam hem de hatiplik yapıyordu. Mevlana Resul İslâm dininde, din açısından önder olarak görülen ve İslâm ilimlerinde başarı kazanmış kişilerden biri idi. Ayrıca cemaat karşısında etkili, açık ve düzgün konuşarak vaaz veren imamlardandı. Tarımda koşum gücü için tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu.

11-Gedil Köyü: İne Han İmam bu köyde hane reislerinden biri idi. Bu Köy mescidinde imamlık yapan İne Han aynı zamanda tarımda koşum gücü için tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu.

.12-Aşağı Yağsıyan (Gölçayır) Köyü: Bu köyde Hacı Turan İmam olarak kayıt edilmişti.  Aynı köyde hiç toprağı bulunmayan Piri adında bir oğlu vardı. Hacı Turan mukaddes beldelere giderek hac farizasını yerine getirmişti. Bu kişi en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi vermekte idi.

13-Silind (Uncular) Köyü: Yahşi Fakih, Silind köyü Mescidinin imamlığını yapmakta idi. Bu kişi Fıkıh yani İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir din adamıydı. Yahşi Fakih en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi vermekte idi.

14-Boz Doğan (Bozlağan) Köyü: Bu köyde imamlığı Evliya Fakih yaptığı kayıt altına alınmıştı. İmam Evliya Fakih İslam hukuku alanında yetişmiş bir din adamıydı. Ayrıca bu kişinin köyde işleyebileceği hiç toprağı yoktu..

15-Engüli Köyü:  Köyde Mehmet Fakih İmam olarak yazılmıştı.  Bu kişi İslami ilimleri hakkıyla idrak ederek açıklayan bir din alimi idi.  Mehmet Fakih’in tarım yapabileceği hiç arazisi yoktu. Yıllık olarak 8 akçe vergi verebiliyordu.

16- Abdülcelil Köyü: İbrahim Fakih oğlu Halil köyün imamlığını yapıyordu. Halil’in köyde hiç toprağı bulunmayan Mehmet adında bir oğlu vardı. Ayrıca yine toprağı olmayan kardeşinin oğlu İbrahim aynı köyde yaşıyordu.  Halil’in ise tarımda koşum gücü için tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu.

17-Tord Köyü: Bu köyde Yusuf Fakih imam olarak deftere kayıt edilmişti. Bu kişi İslami ilimleri hakkıyla idrak ederek açıklayan bir din bilgini idi. Tarımda koşum gücü için tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu.

18-Hasenek Köyü: Hacı İbrahim Fakih köyün mescidinde namaz kıldırıyordu. Hacı İbrahim Fakih,  mukaddes beldelere giderek hac farizasını yerine getirmişti. Yine kendini yetiştirerek İslam hukuku alanında bilgi sahibi olmuştu.  Bu kişinin tarımda koşum gücü için tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu.

19-Apsaru Köyü: Emir Hasan bu köyün imamlığını yapıyordu. Köyde hiç tarım yapabilecek toprağı olmayan Hasan imamlığın yanı sıra köyün yöneticiliğini de üstlenmişti.

20- Koçaç Köyü: Köyün imamlığını Hüseyin oğlu İbrahim yapmakta idi. İbrahim, köyde en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi vermekte idi.

21-Ecem Köyü:  Bu köyde Mevlana Sinan imamlık görevini yerine getiriyordu. Mevlana Sinan İslâm dininde, din açısından önder olarak görülen ve İslâm ilimlerinde başarı kazanmış kişilerden biri idi. Ayrıca köyde en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi vermekte idi.

22-Çiftlik Köyü: Mehmet Fakih köyün imamlığını yapıyordu. Fıkıh alanında kendini yetiştirmiş olan Mehmet, tarımda koşum gücü için tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu.

23-Doğan Hisarı Köyü: Bu büyük köyde Sa’deddin oğlu Hıdır Fakih imam olarak görevli idi. Hıdır Fakih’in tarım yapabilecek hiç toprağı olmayan Erik Hamza adlı bir kardeşi vardı. İmamın ise tek bir öküze sahip olunan toprakları vardı ve yarı çiftçi vergisi veriyordu. Hıdır Fakih, İslam hukuku alanında kendini yetiştirmişti.

24-Orta Köy: Bahtiyar oğlu Ali Fakih köyün imamı olarak kayıt edilmişti. İmam Ali’nin köyde en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi verdiği belirtiliyor. Bu kişi İslam hukuku alanında yetişmiş bir din adamıydı.

25-Maruf Köyü: Hacı İbrahim Veli Sultan Tekkesinin kurulu olduğu bu köyde birden fazla imam mevcuttu. Ramazanlarda büyük bir olasılıkla köylere gidiyorlardı. İmamların yanı sıra köyde pek çok derviş vardı. Bu köydeki imamlardan biri Emin oğlu Mehmed idi. İmam Mehmed köyde en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçiyordu.

Diğer kayıtlı bir imam ise Hacı Ahmet oğlu Pir Hoca idi. İmamlık yapabilecek kadar dini bilgilere sahipti. Köyde en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi verdiği kayıt edilmişti.

Köyün imamlarından biri de İmam Mahmut oğlu idi.  Bu kişinin köyde tarım yapabilecek hiç toprağı olmayan Ahmed adında bir oğlu vardı. İmam Mahmut oğlu’nun ise en az bir çiftlik genişliğindeki toprağı ekip biçerek yılda bir kez toprak vergisi verdiği kayıt edilmişti

AKŞEHİR İMAMLARI

Osmanlı Devleti, Akşehir’i ülkesine kattığı yıllarda Akşehir’in bütün mahalleleri dolaşılarak aile reisleri kayıt altına alındı. Bu ailelerin verebilecekleri vergi oranları belirlendi. “Mufassal Defter” olarak tabir edilen ve 1466 yılında tutulan bu defterde Akşehir mahallelerinde aile reisi olarak yazılmış mahalle imamları vardı. Bu  İmamların ailelerinin geçimlerini sağlayabilecek işler yaptıkları ve devlete vergi ödedikleri yazılmıştı. İşte Akşehir’in o devirdeki mahalle İmamları:

1-Reis Oğlu Mahallesi: Bu mahallede Ali oğlu Bahşayiş İmam olarak kayıt edilmişti. Ahi Reis Mescidi’nde imamlık yapıyordu.

2- Hoş Paşa Mahallesi: Mahallede Seydi Ali Fakih imamlık yapmaktaydı. Seydi Mahmud Hayran torunlarından olan Seydi Ali, Fıkıh yani İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir alim idi. İmamlık yaparak ailesinin geçimini sağlıyodu.

3-Tay Oğlu Mahallesi: Bu mahallede İmam İvaz ve oğlu Mehmet imamlık yapıyorlardı. Yaptıkları imamlık sayesinde ailesinin geçimini sağlayarak vergilerini ödüyorlardı.

4-Bezirhane Mahallesi: Mahallede İmam olarak Hacı İbrahim Fakih görev yapıyordu.  Bu kişi Fıkıh yani İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir İslam alimi idi. Ayrıca mübarek topraklara giderek hacı olmuştu. Hacı İbrahim Fakih vergisini vererek aile reisi olarak kayıt edilmişlerdi.

5-Kadı Kemaleddin Mahallesi: Mahallede Hatip Şeyh Ahmed İmam olarak kayıt edilmişti. Cemaat karşısında etkili, açık ve düzgün konuşarak vaaz veren imamlardan biri idi. Hatip Şeyh Ahmet  tarikatta en yüksek dereceye ulaşmış bir tarikat büyüğü idi.

            6-Meydan Mahallesi: Mahallede Cüneyt Fakih İmam olarak bulunuyordu. .  Bu kişi Fıkıh yani İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir İslam alimi idi  Cüneyt Fakih İmamlık geliri ile  geçimini sağlayan ve vergisini veren  ev reisi idi.

7-Bezci Mahallesi: Ahmet Fakih isimli bir imam bu mahallede namaz kıldırıyordu. Bu kişi Fıkıh yani İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir İslam alimi idi  Aynı zamanda çarşıda bir kumaş dükkanı olan Ahmet Fakih’ın bulunduğu mahalle kendi ismi ile anılıyordu.

8-İmaret Mahallesi: Bu mahallede Şeyh Mehmet İmam olarak kayıt edilmişlerdir. Bu kişi tarikatta en yüksek dereceye ulaşmış bir tarikat büyüğü idi. İmamlığı yanı sıra zaviyesinde müritlerine dersler veriyordu.

9- Ahi Mahmud Mahallesi: Çarık oğlu Büyük İmam olarak bu mahallede bulunuyordu. Ahi Mahmud Mescidi imamlığını yapıyordu.

10-Seydi Mahmud Hayran Mahallesi: Mahallede Mustafa Fakih imam olarak kayıt altına alınmıştı.  Bu mahallede bulunan Ferruh Şah Mescidi’nin imamlığını yapmaktaydı. İslam hukuku alanında kendini yetiştirmiş bir alim idi.

11-Arif oğlu Mahallesi: Tabak Teberrük İmam bu mahallede hane reislerinden biri idi. Bu mahalle mescidinde imamlık yapan Teberrük aynı zamanda bir deri malzemeleri satan dükkanı bulunmaktaydı. Akşehir’de Tabak Hoca olarak meşhur olmuştu.

12-Kızılca Köy Mahallesi: Bu mahallede Mevlana Mahmud Fakih İmam olarak kayıt edilmişti. Kızılca Mescidinde imamlık yapan Mevlana Mahmud Fakih İslâm dininde, din açısından önder olarak görülen ve İslâm ilimlerinde başarı kazanmış kişilerden biri idi. Ayrıca İslam hukuku alanında yetişmiş bir ilim adamıydı.

13-İki Kapu Mahallesi: İmam Hacı Ali, İki Kapu Mahallesi Mescidinin imamlığını yapmakta idi. Bu kişi mukaddes beldelere giderek hac farizasını yerine getirmişti.

14-Celal Oğlu Mahallesi: Bu mahallede imamlığı Abdurrahman’ın yaptığı kayıt altına alınmıştı. İmam Abdurrahman’ın aynı mahallede yaşayan Bekir adında bir oğlu vardı.

15-;Cerrah oğlu Mahallesi:  Mahallede Ahi Hasan Fakih İmam olarak yazılmıştı. Bir esnaf teşkilatı olan Ahiliğin üyesi olan Hasan’ın Cerrahoğlu mahallesindeki mescitte imam olması tarihi açıdan önemlidir. Aynı devirde bu mahallede pek çok ahinin olması burasının bir Ahilik merkezi olduğunu gösterir. Ahi Hasan, İslami ilimleri hakkıyla idrak ederek açıklayan bir din alimi idi.

O devirde Akşehir’de 41 mahalle var olmasına rağmen kayıtlarda ancak 15 mahallenin imamı açıkça belirtilmiştir.