TEKKE BOĞAZINA BAKARAK HAVA TAHMİN İNANCI NEREDEN GELİYOR?

19. yüzyılın sonunda  Akşehir’i ziyaret eden Macar Türkolog İgnacz Kunoş[1], Akşehir’den derlediği “Dağların Cini” adlı bir fıkra bugün bile hemen herkesin bildiği bir inancın kökenlerini ortaya koymaktadır.

Günümüzde Akşehir’de  karşılaştığınız herhangi bir kişiye yarın havaların nasıl olacağını sorduğunuzda hemen başını Sultandağları’na çevirip Tekke Boğazı mevkiine bakar ve oradaki görünüşe göre size gelecek günler için bir hava tahmininde bulunabilir. Bu şekilde tahmin etmenin inancı bilinenden çok daha eskiymiş.

1885 Yılında ülkemizi ziyaret edip Anadolu’yu dolaşarak yüzlerce derleme yapan  Macar yazar ve Türkolog İgnacz Kunoş, Die Spâsse adlı eserinin 270-271 sayfalarında Akşehir’den derlediği bu fıkrayı yayınladı. Ayrıca Yunanlı yazar Joachim Valavani’nin Mikrasiatika, Atina 1891 adıyla yayınlanan eserinin 143-144’üncü sayfalarında O Nasreddin Khôtzas isimli makalesinde de bu fıkra görülmüştür. Yine  bu fıkra önemsiz bir İstanbul gazetesinde de yayınlanmıştır.

Öyküye göre Akşehir halkına küsen Nasreddin Hoca bir halıya binerek, bir dağın üstüne, rüzgar ve yağmurlara göğüs gererek  yerleşir ve herkesten uzaklaşır. VALAVANİ, bu masalı bize bölge insanlarından duyarak naklettiğini söylüyor ve bu kişilerin bugünde havaların nasıl olacağını söz konusu dağa bakarak tahmin ettiklerini söylüyor; Onlar için Nasreddin Hoca’nın sığındığı bu dağ gerçek bir barometredir.

Musa peygamber’in İncil’de anlatılan öyküsü ile benzerliği bir tarafa bırakılırsa; bu öykü ile dağların tanrı sayılması fikri daha doğrusu Hind-Avrupa kavimleri ve Mezopotamyalılarca çok iyi tanınan fırtına tanrıçası Hitit ilahesi Arinna arasında bir paralellik kurulabilir. Bu arada Akşehir’in eskiden Hitit devletinin merkezi bölgesinde bulunduğunu da unutmamak gerekir.

M. Sabri Koza göre, Nasreddin Hoca  fıkra  külliyatı  Anadolu ve Yakındoğu’nun eski dini inançlarıyla irtibatlandırılabilecek  bazı öğeler içermektedir.

Kaynak: Koz, Sabri (2005) Nasreddin Hoca Kitabı , İstanbul: Kitabevi yayınları sayfa 184-185

---

[1] İgnacz Kunoş Kimdir?1862 yılında doğdu Macar yazar ve Türkolog Kunoş, Türk halk bilimi üzerine yaptığı bir dizi çalışma ile tanındı 1885 yılında ülkemizi ziyaret ederek Anadolu'yu dolaştı ve derlemeler yaptı Derlediği yüzlerce atasözü, hikaye, masal, şarkı, türkü, bilmece ve maniyi İki cilt halinde yayınladı Kunoş, Türk halk edebiyatımızın Batı ülkelerine tanıtılmasında öncü oldu 1945 yılında vefat etti
Eserleri:Türk Halk Edebiyatı, Türk Halk şarkıları, Türk Dili, Adakale Masalları adlı eserleri Batı ülkelerinde basıldı Türkçe'ye de kazandırılan bu eserlerden Türk Masalları, İki cilt halinde basıldı