FIKRALARDAKİ TİMUR, KEYGATU OLABİLİR Mİ?

Bazı araştırmacılar ve edebiyatçılar Nasreddin Hoca fıkralarındaki Timur’un  Yıldırım Bayazit ile Ankara’da savaşan Timurlenk olamayacağını bildikleri için bunun yerine Moğol Şehzadesi Keygatu(Keyhato)’yu koymuşlardır. Gerçekte fıkralardaki Timur, Keygatu olabilir mi?

Nas­reddin Hoca'nın yaşadığı Selçuklular devrinde, Anadolu, üst üste Moğol akınlarına sahne olmuş ve Moğollar, Anadolu'ya şehzade ve kumandanlar göndererek devle­ti idare etmişlerdir. Bayçu Noyan, Keygatu (Keyhato) bunlar arasındadır.  O zaman Keyhato kimdir ve ne zaman Anadolu’ya gelmiştir?

Keygatu, İlhanlı hükümdarı Abaka Han’ın oğludur. Büyük olasılıkla Anadolu’ya geldiğinde evlendiği Hüdâvend Hatun olarak da anılan Paşa Hondi Hatun, baba tarafından Turgutoğulları’ndan, Pir Hasan oğlu Ömer Bey’in kızıdır. Paşa Hondi Hatun, Konya’da kaldığı süre içerisinde halkın menfaatine muazzam eserler yaptırmıştır ve Mevlana hayranıdır. Keygatu, eşinin bu derece mukaddes ilîme ve Mevlânâ’ya düşkün olmasına rağmen, itikâttan uzak, beşeri işlerle meşgul olan bir şehzâdeydi.

Argun Han’dan sonra sultan olan Ahmet Teküder döneminde yaşanan yumuşamadan istifade ile ülkede etkinliğini artıran Türkmenler kendilerine bağlı bir Selçuklu şehzadesini tahta çıkardılar. Ancak Ahmet’in yerine Argun tahta çıkınca duruma müdahale etti. Argun, 1285 yılında, Türkmenleri tenkil etmek maksadıyla, 20.000 kişilik bir ordunun başında, kardeşi Geyhatu’yu, Anadolu’ya gönderdi.  Geyhatu, 1285 kışını Erzincan’da geçirdi. Erzincan'dan kalkarak, Sivas ve Kayseri üzerinden Aksaray'a göç etmişti (1286). Ertesi yıl Konya’ya geldi ve Ahiler tarafından karşılandı.

Bu sırada Germiyanlılar kuvvetlenmiş ve Beyşehir bölgesini yağma ediyorlardı.  Karamanoğulları da Tarsus’u işgal etmiş ve Ermeniler durumu Argun’a şikâyet etmişlerdi.  Selçuklu ve Geyhatu kuvvetleri, hem Germiyanoğulları hem de Karamanoğulları üzerine yaptıkları seferlerle bunları dize getirdiler.  Her iki Beyliğin, tekrar Selçuklulara itaati sağlandı.

Geyhatu, Karamanlıların tekrar ayaklanmasını önlemek için Larende ve çevresine(Karaman ve Aksaray’a) yerleşti. 1288 yılında Karamanoğlu ve Eşrefoğlu beyleri Selçuklu Sultanına bağlılıklarını bildirdi.

( 1290) yılında adil bir idareci olan Samagar Noyon (Tatar ulusundan) Anadolu umumi valiliğinden azledilmiş ve bu memuriyet şehzade Keyhatu’ya verilmişti. Keyhatu aynı yılın sonlarında Konya’ ya gelmiş, gelişi dolayısıyla şehir süslenmiş ve donanması yapılmıştı. Ertesi yıl (1291) Argun Hanın ölümü üzerine Keyhatu, İran’a döndü ve han seçildi.

Keyhatu, Karamanoğlullarına baskı uygulamak için yaklaşık sekiz yıl Aksaray ve çevresinde yaşamıştır. Eşinin köyü olan Ilgın’a bağlı İldaş köyüne de uğradığı tarihi kayıtlarda mevcuttur.

Bu kayıtları göz önüne alarak başlıktaki soruya cevap verelim. Öncelikle Nasreddin Hoca ile İlhanlı Hükümdarı Ahmet Teküder aynı yıl yani 1284 yılında öldüler. Ahmet Teküder’in yerine geçen Argun Han, Keyhatu’yu Anadolu’ya göndermiştir. 1287 yılında ancak Konya’ya gelen Kayhatu’nun üç yıl önce ölmüş Nasreddin Hoca ile buluşmasına imkan yoktur. Keyhatu’nun Anadolu’da yaşadığı yer Akşehir değil Aksaray’dır. Dolayısıyla Nasreddin Hoca’nın Keyhatu ile atışması tarihi gerçeklere aykırıdır.

Not : Keyhato, tarihi kaynaklarda Keyhato, Geyhatu ve Keygatu şeklinde yer almaktadır. Bu yazıda her birini kullandım.